Romantiek en gruwel
Romantiek
De Romantiek staat bekend als een specifieke cultuurperiode en kunststroming uit de westerse geschiedenis. De Romantiek startte aan het einde van de achttiende eeuw (1790) en duurde tot het midden van de negentiende eeuw (1850).
De Romantiek was een reactie op de Verlichting (Die Aufklärung) en de Industriële Revolutie van de achttiende eeuw. De Romantiek was vooral merkbaar in de literatuur, de beeldende kunst en de muziek.
De term Romantiek is afgeleid van het Franse woord "roman", een manier van boeken en/of verhalen schrijven. Aanvankelijk had het woord "romantisch" een eerder negatieve betekenis, het gold als een soort synoniem voor "fantasie". Romans waren vaak geschreven in de volkstaal het "Romaans" (het Frans van de gewone mensen) en niet in het Latijn. "Romans" werden gezien als niet "chique", en van mindere kwaliteit dan de boeken die de rijkere klassen lazen.
Eind achttiende eeuw veranderde dat negatieve beeld. In de Duitse gebieden van het Heilig Roomse Rijk begonnen intellectuelen in te zien dat de "romans" vaak vernieuwend, creatief en origineel waren. Dit vormde de start van de cultuurstroming de "Romantiek".
Griezelverhalen: gotische fictie
Een van de talrijke subgenres in de romantische literatuur was "gotische fictie", verhalen waarin het griezelelement centraal stond. Het eerste bekende voorbeeld is het boek "The Castle of Otranto" van Horace Walpole (1764). De strijd tussen de mens en onnatuurlijke of bovennatuurlijke krachten staan centraal.
Baanbrekend was het boek "Frankenstein" van Mary Wollstonecraft Shelley uit 1818. Terwijl in de vorige "gothische fictie"-romans een schurk de hoofdrol speelde, stond hier een bovennatuurlijk wezen centraal. Een aantal belangrijke auteurs uit het genre:
- Edgar Allan Poe schreef heel wat griezelverhalen waaronder ""The Fall of the House of Usher" (1839)
- Wilkie Collins' "The Woman in White" (1859)
- Bram Stoker's "Dracula" (1897)
- Joseph Sheridan Le Fanu's "Carmilla" (1871)
- Robert Louis Stevenson's "The Strange Case of Doctor Jekyll and Mr. Hide"
- H.P. Lovecraft
- M.R.James
Als filmgenre kende gothic horror een opleving in de begindagen van de cinema, met filmbewerkingen van veel van deze romans, zoals Universal's Dracula (1931).
Hoewel het genre is vernoemd naar de gotische kastelenen afbrokkelende middeleeuwse ruïnes die zo vaak voorkwamen in de vroege romans, zijn veel moderne gothic romans afgestapt van deze traditionele setting en hebben ze zich gericht op meer hedendaagse locaties, zoals het spookhuis in Shirley Jackson's "The Haunting of Hill House "(1959) of het Bramfordflatgebouw in Ira Levin's Rosemary's Baby(1967).