Materiële en non-materiële cultuur

Cultuur staat 'los' van de sociale structuur van de samenleving, van economie en politiek, maar is er anderzijds ook onlosmakelijk mee verbonden. Religie en godsdienst bijvoorbeeld zijn onderdelen van de cultuur, maar kunnen eveneens een verregaande invloed hebben op de samenleving. In een aantal westerse landen waar de zogenaamde 'westerse cultuur' (dat klopt niet overal, er zijn steeds 'uitzonderingen') overheerst, is er een strikte scheiding tussen 'kerk en staat'. In een aantal Islamlanden gaan regelgeving, politiek en godsdienstige overtuigingen 'hand in hand'.  

Cultuur verwijst zowel naar een groot en verscheiden geheel van immateriële aspecten van het dagelijkse leven als naar materiële objecten. 

Immateriële cultuur

• waarden
• begrip van goed en kwaad
• taboes
• verhalen
• overtuigingen en verwachtingen
• taal: woorden, maar ook 'discours' (hoe we spreken)
• ideeën en concepten
• kennis en wetenschap
• communicatiesystemen
• gebruiken en gewoontes
  
• gedragingen: hoe gedragen we ons tegenover kinderen, vrouwen, anderen, vreemdelingen...
• identiteit van ras, klasse, geslacht en seksualiteit...
  
• vieringen en feesten
• ...

Materiële cultuur

Materiële cultuur bestaat uit de dingen die mensen maken en gebruiken.  

• Gebruiksvoorwerpen en instrumenten
• Gereedschappen
• Kleding
• Voeding
• Architectuur en bouwwerken
• Kunst: beeldhouwkunst, schilderkunst...
• Technologie
• ...

Wisselwerking en uitwisseling

Uiteraard is er een wisselwerking tussen materiële en niet-materiële cultuur. Om gereedschappen of toestellen zoals een "smartphone" te kunnen bouwen, is er natuurlijk "kennis" en "wetenschap" nodig. De middeleeuwse westerse kunst was heel erg geïnspireerd door het christelijk geloof. In de moslimkunst zie je zelden of nooit afbeeldingen van mensen of dieren. De oorzaak hiervan ligt eveneens bij het geloof. Moslims en joden eten over het algemeen geen varkensvlees, wat op zich niet terug gaat op de Islam, maar op veel oudere "gewoontes". Materiële en niet-materiële cultuur zijn dus nauw met elkaar verbonden. 

Materiële en niet-materiële cultuur staan in voortdurende wisselwerking. Ze zijn niet "onveranderlijk". In Ieper, maar ook in andere steden, bestond de "traditie" om katten van het belfort te gooien. Die traditie is er nu (gelukkig denken we) niet meer omdat onze omgang met dieren heel erg is veranderd. Katten behoren tot de meest populaire huisdieren. Ook de wetgeving is door die veranderende houding gewijzigd. 

"Overal in het land - niet enkel in Ieper, dus - werden katten verbrand, doodgeknuppeld of van een paal gegooid. Toen de Belforttoren er stond, werd die door de Ieperlingen gebruikt om katten naar beneden te gooien. Uiteindelijk verdween de traditie in de meeste steden, maar in Ieper bleef ze bestaan." 
- Bron: HLN ( open de link)

Een "cultuur" is al evenmin een afgesloten container waarin geen contact of uitwisseling met andere culturen mogelijk is. Het is eveneens onzinnig dat multiculturele vermenging onmogelijk is en 'fout afloopt'. Kijk in dit geval naar bijvoorbeeld de evolutie van de populaire muziek in de twintigste eeuw. Rockmuziek heel wat andere genres zijn net ontstaan uit een mengelmoes van diverse stijlen (uit zowel de westerse als Afrikaanse muziek). Zonder die wisselwerking zouden we geen pizza of kebab eten en zelfs geen aardappelen of frieten. 

Cultuur als "mortel" van de samenleving

Ondanks de wijzigingen en externe beïnvloeding en uitwisseling, zorgt "cultuur" voor een collectieve identiteit. Cultuur versterkt de sociale banden. Volgens de Franse socioloog Emile Durkheim De Fransman Émile Durkheim (Épinal, 15 april 1858 – Parijs, 15 november 1917) kan als de eerste echte socioloog in Europa worden beschouwd. Hij heeft zich als wetenschapper vooral beziggehouden met het probleem van de sociale cohesie, een van de hoofdvragen in de sociologie. (Bron: Wikipedia)  komen mensen samen om deel te namen aan rituelen (denk bijvoorbeeld een muziekfestival) om de cultuur die ze gemeenschappelijk hebben opnieuw te bevestigen. Ze versterken op die manier de sociale banden die hen samenhouden. Binnen een cultuur komen ook diverse subculturen voor, met hun eigen kenmerken en waarden.  De Fransman Émile Durkheim (Épinal, 15 april 1858 – Parijs, 15 november 1917) kan als de eerste echte socioloog in Europa worden beschouwd. Hij heeft zich als wetenschapper vooral beziggehouden met het probleem van de sociale cohesie, een van de hoofdvragen in de sociologie. (Bron: Wikipedia)